کربوکسی متیل سلولز
کربوکسی‌متیل سلولز (Carboxymethyl cellulose) یا سلولوز گام یا به اختصار CMC، از مشتقات سلولز است که از استخلاف شدن گروه‌های کربوکسی‌متیل (-CH2-COOH) به‌جای برخی از گروه‌های هیدروکسیل (-OH) بدست می‌آید. این ماده به عنوان غلیظ‌کننده چسب، پایدارکننده، امولسیون‌کننده، کنترل‌کننده میزان گرانروی و همچنین کنترل‌کننده جریان یافتگی محلول‌های شیمیایی، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شناسه کالا در انبار: 9004-32-4
کربوکسی‌متیل سلولز (Carboxymethyl cellulose) یا سلولوز گام یا به اختصار CMC، از مشتقات سلولز است که از استخلاف شدن گروه‌های کربوکسی‌متیل (-CH2-COOH) به‌جای برخی از گروه‌های هیدروکسیل (-OH) بدست می‌آید. این ماده به عنوان غلیظ‌کننده چسب، پایدارکننده، امولسیون‌کننده، کنترل‌کننده میزان گرانروی و همچنین کنترل‌کننده جریان یافتگی محلول‌های شیمیایی، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
كربوكسي متيل سلولز يك پليمر آنيوني محلول در آب است كه از سلولز ساخته می شود. به طور کلی می‌توان گفت که این ماده داراي خواص و ويژگي‌هاي زير مي‌باشد.
به عنوان غليظ كننده، چسب، پايدار كننده، امولسیون‌کننده، كنترل كننده ميزان گرانروي و همچنین كنترل كننده جريان يافتگي محلولهاي شيميايي مورد استفاده قرار مي‌گیرد.
این ماده مي‌تواند به شكل فيلم دربیاید و در برابر مواد نفتي، واكس‌ها، گريس‌ها و ساير حلال‌هاي آلي مقاوم است.
به سهولت در آب حل مي‌شود.
براي استفاده در سيستم‌هاي بيولوژيكي و صنایع خوراكي، دارويي و آرايشي بي خطر است.
اين خواص و ويژگي‌ها سبب شده است كه اين ماده به عنوان يك گزينه مناسب جهت استفاده در صنايع غذايي، دارويي، آرايشي، كاغذي، كاشي و سراميك، چسب، رزين و الکترود‌سازی مطرح گردد. در حال حاضر با توجه به گستردگي كاربرد سی ام سی در صنايع مختلف، اين محصول در سه دسته كلي طبقه بندي مي‌شود.
الف) غذايي و دارويي
گريد غذايي كربوكسي متيل سلولز که بعضا به آن صمغ سلولز[1] نیزگفته مي‌شود، يکي از مشتقات سلولز است. سلولزي که براي ساخت اين ماده استفاده مي‌شود عمدتا از پنبه و يا خمير چوب بدست می‌آید. سلولز در اثر واکنش با سديم هيدروکسيد (سود کاستیک) و سديم مونوکلرو استات، كربوكسي متيل سلولز را ایجاد می‌نماید.
كربوكسي متيل سلولز در صنعت غذایی به عنوان عامل چسبندگی، تغلیظ کننده و پایدارکننده، مورد استفاده قرار می‌گيرد. براي استفاده در صنايع غذايي و دارويي لازم است که خلوص كربوكسي متيل سلولز سنتز شده به بيش از % 99.5 درصد برسد که اين امر نيازمند انجام فرآيندهاي تصفيه و خالص سازي بسيار دقيق است. صمغ سلولز در شرايط دمايی آب جوش، آب سرد و حتي دماهاي چندين درجه زير صفر (البته براي زمان مشخص و محدود) پایدار است. به همین دلیل اين ماده به عنوان يک افزودني سودمند در بسياري از محصولات مواد غذايي با کيفيت مورد استفاده قرار می‌گيرد.
ب) صنعتي
مصارف صنعتی این ماده بسیار متنوع است. در کابردهای صنعتی احتیاجی به درصد خلوص بسیار بالا نیست (ماکزیمم درصد خلوص در این گریدها به % 90 میرسد) و از طرفی به طور عمده ویسکوزیته این گرید سی ام سی عمدتا کمتر از 1000 سانتی پوآز است. در میان صنایع مختلفی که وجود دارند، صنایع نساجی ، رنگ ورزین، کاشی و سرامیک، مقوا و کاغذ سازی، مواد شوینده، معدن و حفاری چاه‌های نفت بیشترین حجم مصرف كربوكسي متيل سلولز صنعتی را دارند.
ج)بهداشتي
در کاربردهای بهداشتی نیز لازم است که درصد خلوص كربوكسي متيل سلولز تولید شده بسیار بالا باشد. این گرید از از این ماده در صنایع دارویی، آرایشی و بهداشتی برای اهداف متنوعی می‌تواند به کار گرفته می‌شود. در این صنایع این ماده به عنوان تعلیق‌ساز ذرات، ابقا کننده رنگ، محافظ پوست، عامل پراکنش یکنواخت، زداینده چرک و لکه، غلظت‌بخش و تثبیت کننده، روان‌ساز و یکدست‌کننده مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده همچنین در تولید خمیردندان (برای مزه، طعم و جلا دهندگی)، کرم‌های دست، شامپوها، خمیر ریش‌تراش مایع و قرص‌های دارویی ( به دلیل آب دوستی و عمل متورم کردن) کاربرد وسیعی دارد.
تفاوت CMC مورد استفاده در سه دسته ذکر شده در بالا، عمدتا براساس ميزان درجه جانشيني كربوكسي متيل، ويسكوزيته، اندازه ذرات و چند پارامتر ديگر است. شرکت نیروکلر بعد از راه اندازی کارخانه واحد یزد موفق به تولید این ماده ارزشمند در سه گرید غذایی، صنعتی و بهداشتی شد و در حال حاضر قادر به تولید روزانه 5/5 تن كربوكسي متيل سلولز در فاز نخست می باشد.
